De werking van onze hormonen

De werking van onze hormonen.

Als orthomoleculair voeding- en suppletie adviseur en hormoontherapeut help ik vrouwen (en mannen) met uiteenlopende gezondheidsdoelstellingen om de hormoonbalans in het lichaam te herstellen. Hormonen zijn van invloed op je fysieke, mentale en emotionele gezondheid. Door stap voor stap aanpassingen te maken in je voeding en leefstijl kun je met dit programma jouw hormonen meer in balans brengen. Kleine stappen vormen uiteindelijk een reuzensprong en fouten bestaan niet, enkel feedback. Graag wil ik je iets meer vertellen over de werking van onze hormonen met als doel dat je je lichaam beter leert begrijpen en aanvoelen en uiteindelijk zelf disbalansen kunt herkennen, 

Deze hormonen zullen we behandelen:

1. Melatonine
2. Insuline
3. Cortisol
4. T3 en T4 (schildklierhormoon)
5. Leptine
6. Oestrogeen
7. Progesteron
8. Testosteron

Melatonine

Als we het over melatonine hebben, denken mensen vaak dat dit het slaaphormoon is. Er zit een kern van waarheid in, maar zo geven we melatonine wel een beetje te weinig credit.  Het komt natuurlijk niet uit de lucht vallen dat dit vaak wordt gedacht, want het heeft wel degelijk met slaap te maken. Maar nog veel meer is melatonine een circadiaans hormoon. Een wat?! Juist, een circadiaans hormoon. Terug in de tijd, toen we nog met een knuppel over de heide achter onze prooi aanrenden. Het heeft te maken met ons natuurlijke ritme en ik ga je hier nog meer over vertellen.

Melatonine: wat is het en hoe werkt het?

Melatonine wordt voor het grootste gedeelte in de epifyse, ook wel bekend als de pijnappelklier, geproduceerd. Deze bevindt zich in de hersenen. De epifyse heeft een dirigerende functie en heeft op die manier controle over alle activiteiten in ons lichaam. Denk hierbij aan het reguleren van onze lichaamstemperatuur, slaap, groei en ontwikkeling. De epifyse maakt melatonine aan om controle uit te oefenen op deze activiteiten. Melatonine reguleert vervolgens andere hormonen en bewaakt op deze manier de homeostase (balans) in ons lichaam. Wanneer het donker wordt gaat de melatonineproductie omhoog. Dit zorgt er vervolgens voor dat de aanmaak van andere hormonen wordt afgeremd, zodat het lichaam in de ontspanningsstand komt. Wanneer de melatonine weer verlaagt, worden de andere hormonen gestimuleerd.

Melatonine is bij de zoveel processen betrokken dat je je kunt voostellen dat onze slaap erg belangrijk is om te zorgen dat we ons goed voelen want in de nacht vind herstel plaats.

• Regelt lichaamstemperatuur
• Stimuleert of remt de aanmaak van andere hormonen
• Herstel lichaamscellen
• Houdt immuun activiteit op peil
• Reguleert de suiker- en vetstofwisseling
• Het gezond houden van hart en bloedvaten

Samen met prolactine is melatonine een echt circadiaans hormoon. Het circadiaanse ritme is ook wel bekend als het oerritme. Een ritme waarin we nog afhankelijk waren van de seizoenen en het licht en donker worden. Toen we nog geen Iphones hadden om te bekijken of het al bedtijd was en om vervolgens s’ morgens met veel moeite (en kabaal) te laten ontwaken. Bij het oerritme leefde je simpelweg naar de seizoenen en de zon. Als het donker werd ging je slapen en bij zonsopgang was het tijd om uit de veren te springen. Melatonine werd aangemaakt wanneer de zon onder ging en er dus geen licht meer was, behaalde zijn piek in het midden van de slaapcyclus en begon met dalen ongeveer een uur voor het opstaan. Bij het wakker worden daalde melatonine vervolgens weer tot zijn laagste niveau.

Het originele ritme van melatonine verloopt natuurlijk nog steeds hetzelfde zoals hierboven beschreven. Maar je kunt je voorstellen dat de aanmaak van melatonine in de westerse samenleving bij sommigen van ons nogal verstoord is. Dit heeft te maken met het feit dat wij ons tegenwoordig niet meer aan het ritme houden zoals die ooit bedoeld was. Veel van ons lijden tegenwoordig aan de ‘sociale jetlag’. Hiermee wordt bedoeld dat we niet meer leven naar ons oerritme, maar veel meer naar het ritme wat ons wordt opgelegd door sociale en professionele verplichtingen. We zitten tot laat te werken, omdat we morgen iets af moeten hebben, gaan tot diep in de nacht feesten en kijken nog éééén extra aflevering op Netflix, want het is gewoon té spannend. Af en toe kan dit natuurlijk geen kwaad, maar het is tegenwoordig meer regel dan uitzondering.

Ook het kunstmatige licht van deze tijd heeft een groot effect op melatonine verstoringen. Daglicht bestaat uit een mix van groen, blauw en rood. Blauw zorgt ervoor dat we wakker blijven en remt de aanmaak van melatonine. Gewoonlijk verdwijnt dit blauwe licht wanneer de zon onder gaat. Maar je raadt het al: computers, tv’s en alle andere digitale toestellen zijn bronnen van blauw licht.

We hangen s’ avonds graag tot  laat onderuit op de bank te Netflixen, scrollen ondertussen nog een beetje door onze Instagram feed, met het liefst alle lichten in huis aan. Niet handig voor ons natuurlijke ritme dus. Op deze manier remmen we de aanmaak van melatonine af, waardoor je lichaam niet het seintje krijgt dat het tijd is om te gaan slapen. Dim liever de lichten en pak een goed boek. Zo help je je natuurlijke melatonine aanmaak weer op gang en word je uitgerust wakker! In module 4 gaan we uitgebreider in op het thema slaap in.

Insuline

Insuline is het hormoon dat door je lichaam wordt ingezet om je bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Iedereen kent het wel, je staat ’s morgens op en voelt je prima. Vervolgens ontbijt je met een wit broodje met hagelslag, of vruchtenyoghurt met muesli. En daarna begint de ellende. Je bent moe en futloos, hebt nog steeds honger en dat irritante stemmetje in je hoofd blijft de hele dag doorzeuren over zoetigheid. Door onze westerse leefstijl ontstaat er in veel gevallen een disbalans, waardoor dit proces verstoord raakt en er bijvoorbeeld insulineresistentie, of erger nog, diabetes type 2 ontstaat.

Iedereen kent het woord insuline wel, maar wat doet insuline nu eigenlijk? Insuline zorgt ervoor, of beter gezegd zou ervoor moeten zorgen, dat de bloedsuikerspiegel in balans blijft. Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier en zorgt ervoor dat bloedsuiker opgeslagen kan worden in onze cellen. Hierdoor blijft de bloedsuikerspiegel stabiel, voel jij je prettig en heb je lekker veel energie. Daarnaast is insuline ook betrokken bij vetopslag en het aanmaken van spieren.

Beetje lastig misschien maar Insuline is samen met glucagon verantwoordelijk voor het stabiel houden van onze bloedsuikerspiegel. Deze worden beide aangemaakt in onze alvleesklier. Zij zijn hierbij tegenstrijdig, insuline verlaagt de bloedsuikerspiegel en glucagon verhoogt deze juist. Het is een ingewikkeld proces, dus laten we proberen het simpel te houden. Jij eet een broodje, dit wordt in je lichaam omgezet in glucose. Glucose stimuleert het lichaam om insuline aan te maken. Deze geeft op zijn beurt weer de opdracht aan onze cellen om de glucose op te nemen, zodat de bloedsuikerspiegel weer daalt. Makkelijk he? Nee, precies. Want bij veel van ons gaat het hier mis. Door onze slechtere eetstijl, verpesten wij de insuline afgifte en onze gevoeligheid hiervoor. Dit resulteert erin dat de glucose wordt omgezet in vet, terwijl we juist willen dat het wordt omgezet in energie.

Ik heb zonet al even benoemd wat insuline nu precies doet. Nog even in het kort het rijtje van functies van insuline:

• Verlagen van je bloedsuiker.
• Opslaan van vet.
• In stand houden van spiermassa.
• Bevorderen van spiergroei.
• Bevordert de aanmaak van testosteron. Bij te veel aanmaak hiervan kan het zijn dat je geen eisprong meer krijgt (PCOS).

Insuline uit balans?

Onze leefstijl is in veel gevallen zo slecht dat de aanmaak van insuline wordt verstoord. Het gaat hierbij niet alleen over voeding, maar ook stress (cortisol), slechte darmwerking, en weinig beweging hebben effect op de aanmaak van insuline. Onze hoge inname van suikers, koolhydraten en alcohol staan in groot contrast met wat wij als mens vanuit de oertijd gewend zijn te eten. In de tijd van de jager-verzamelaars at je namelijk gewoon wat er groeide, of wat voor dier er langsliep/zwom. De keuze die wij in deze tijd hebben in de supermarkten, maakt de keuze voor gezond eten des te moeilijker. Om over de marketingcampagnes voor frisdrank, snoep en fastfood nog maar niet te spreken.

Wanneer je lang genoeg je dagelijkse portie voedingsstoffen bij de Mac vandaan haalt, en er dus een slechte leefwijze op nahoudt, zal dit uiteindelijk resulteren in insulineresistentie. Je bent dan ongevoelig geworden voor insuline. Hierdoor is er een relatief tekort aan insuline in je lichaam. Hierdoor wordt glucose niet voldoende je cellen binnengehaald en zet je lever dit niet om naar energie, maar naar onverzadigd vet. Wanneer dit vet in je bloedbaan zit, activeert het je immuunsysteem. Je lichaam herkent dit vet namelijk niet en denk dat dit een gevaarlijke bacterie is. Hiermee maak je je immuunsysteem kwetsbaar.

Dit scenario speelt zich vooral af bij hoge inname van koolhydraten. In mijn kijk op gezonde voeding in module 1 komen we hier op terug.

Om je insuline in balans te houden is het van belang goed te kijken naar wat je eet. Misschien heb je wel eens van de glycemische index van voedingsmiddelen gehoord? Dit zegt iets over de mate waarin het voedingsmiddel effect heeft op je bloedsuikerspiegel. Hoe hoger de glycemische index, hoe sneller het effect op de bloedsuikerspiegel. Het zal geen hogere wiskunde voor je zijn dat bijvoorbeeld snoep een hoge glycemische index heeft en dus een nadelig effect op onze bloedsuikerspiegel. Je kunt dus altijd het beste kiezen voor eten met een lage glycemische index. Kies je (te) vaak voor slecht eten, zal je insulinepeil te vaak té hoog pieken naar waarden die toxisch zijn. Je bent jezelf nu dus eigenlijk aan het vergiftigen. Als je dit voor langere termijn doet kan dit bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat je lever vervet of bijvoorbeeld diabetes type 2 ontwikkeld. Koppig als we zijn luisteren we lang niet altijd naar de signalen die ons lichaam afgeeft. Dus als we vervolgens lekker doorgaan met onze wekelijkse bezoekjes aan de Mac, Starbucks, KFC en de koektrommel van oma, lopen we simpelweg de kans dat dit uitmondt in diabetes. Wist je dat diabetes type 2 vooral een leefstijlziekte is? En die laten we liever aan ons voorbijgaan, right? Juist, jij bent goed bezig om nu iets aan je voeding en leefstijl te gaan veranderen!

Cortisol

Cortisol is het hormoon dat ons lichaam aanmaakt op momenten van stress, het wordt daarom ook wel het (anti)stress hormoon genoemd. Dit hormoon brengt je in alerte staat wanneer dat nodig is, bijvoorbeeld wanneer je een deadline moet halen. Het behoort samen met melatonine en insuline tot de hormonen die verantwoordelijk zijn voor onze gezondheidsbalans. Het is ook gelijk één van de meest verstoorde hormonen die we hebben. Dit heeft weer te maken met het verstoorde oerritme en de vele stressfactoren van buitenaf tegenwoordig.   Hoe werkt cortisol, wanneer wordt het aangemaakt, wat is de functie en wanneer ontstaat er een disbalans in de aanmaak van cortisol?

Laten we beginnen met wat is de functie van cortisol en wanneer wordt het aangemaakt?

Cortisol is dus het hormoon dat ervoor zorgt dat je met stress om kunt gaan. Dit hormoon wordt aangemaakt in de bijnieren. Vroeger ontstonden stresssituaties als je oog in oog stond met een leeuw en moest beslissen of je zou vluchten of vechten. Tegenwoordig ervaren we veel vaker stress. Als we te laat zijn, als we een vergadering hebben met de grote baas, als er file staat, bij psychische of lichamelijke mishandeling en ga zo maar door. De omgevingsfactoren zijn nogal veranderd in vergelijking met de jager-verzamelaars en dat zorgt er helaas voor dat we steeds vaker gestrest zijn. Een paar belangrijke functies van cortisol:

• Stimuleert activiteit
• Beschermt lichaam tegen stress
• Verhoogt de weerstand tegen infecties
• Vrij maken van energie en verhogen van de opname van suiker in het bloed
• Stuwt het bloed naar je hoofd, bekken, schouders en heupen
• Verbetering spijsvertering, waardoor er een betere opname van voedingsstoffen is
• Remt ontstekingen
• Vermindert allergieën

Cortisol wordt dus aangemaakt in stressvolle situaties, maar ook op het moment dat het licht wordt buiten. Onze verre voorouders moesten bij het opkomen van de zon alert zijn voor de gevaren in de natuur, dit is dan ook het piekmoment van cortisol. Als je gezond bent is dit dus nog steeds het geval. In de ochtend wordt er veel cortisol aangemaakt, door de dag heen blijft dit hetzelfde, en ’s avonds bij het ondergaan van de zon daalt de aanmaak weer. Om vervolgens tussen 12 uur en 2 uur ’s nachts op het laagste niveau te zijn.

Waar gaat het mis?

Het basisprincipe van cortisol is dat het pas afneemt op het moment dat de zon ondergaat. En je raadt het al: precies hier gaat het mis (en bij ons hoge stresslevel van tegenwoordig natuurlijk). Want tegenwoordig zetten we alle lichten aan als het donker wordt. En helaas herkent ons lichaam niet het verschil tussen de zon en kunstlicht. Het gevolg daarvan is dat ons lichaam dus cortisol aan blijft maken, net zolang tot dat licht verdwijnt. Ons lichaam is dus continue alert en dit heeft invloed op ons lichaam.

Vroeger werd cortisol aangemaakt om de dag energiek en alert door te komen en tijdelijk verhoogt bij incidentele stress (leeuw, vechten, vluchten). Dit was dus altijd tijdelijk, niet chronisch. Chronische stress is iets van deze tijd en daarmee ook iets dat steeds meer mensen ervaren. Er zijn tegenwoordig zoveel externe stressfactoren, scheidingen, overlijden, spanningen op het werk, slechte voeding, kinderen, spanning in je relaties, mobieltjes waardoor we altijd ‘aan’ staan, heb je nog even? Het voelt voor ons lichaam alsof die leeuw de hele dag achter ons aanrent, en deze dus continue cortisol moet aanmaken om te kunnen overleven.  Het kan zijn dat je lichaam continue cortisol blijft aanmaken, maar dat je lichaam hier ongevoelig voor wordt. Dit gebeurt vooral bij langdurige blootstelling aan stress. Als er constant te veel cortisol in je lichaam wordt aangemaakt kan dit resulteren in twee dingen. Of je wordt ongevoelig voor cortisol, of de aanmaak hiervan is straks structureel te laag. Wanneer jouw lichaam namelijk een overschot aan cortisol aanmaakt voor een te lange periode kan het gevolg zijn dat de bijnier zijn scherpte verliest. Je lichaam reageert dan niet meer zoals het hoort op stress.

Het hormoon heeft in de basis een positief effect op ons, wanneer het tijdelijk wordt aangemaakt. Alleen wanneer je lichaam steeds te veel cortisol aanmaakt zal dit een negatief effect op je gezondheid hebben. Je kunt bijvoorbeeld slaapproblemen krijgen, het gaat de werking van de neurotransmitters serotonine (feel good), dopamine en noradrenaline tegen, vermoeidheid, overgewicht, vetopslag op je buik, hoofdpijn, problemen met je concentratie en het kan ervoor zorgen dat je insulineresistent wordt.

Maak je op een gegeven moment niet meer voldoende cortisol aan dan kom je laag in je cortisol te zitten, er treedt cortisolresistentie en bijnieruitputting op.

Bijnieruitputting, burn-out, chronische vermoeidheid en stress. Het zijn termen die je tegenwoordig heel veel hoort. Als je voor je dertigste geen burn-out hebt gehad, hoor je er eigenlijk niet meer bij deze tijd. Vreselijk, maar o zo waar. Het zijn vaak de gevolgen van een chronisch cortisol tekort. Het zijn signalen van je lichaam dat je echt veel te ver bent gegaan. Je hebt dan een tekort van maanden, misschien wel jaren opgebouwd. Naast allerlei lichamelijke klachten, brengt een chronisch laag cortisol vooral ook psychische klachten met zich mee. Denk hierbij aan depressieve gevoelens, lusteloosheid, ongevoeligheid, gebrek aan motivatie, negativiteit en snel geïrriteerd zijn. Lichamelijk zijn er nogal wat klachten bij een te laag cortisol en ik zal er een paar voor je uitpakken want waarschijnlijk herken je jezelf hier wel in:

• Huidziekten zoals eczeem
• Maag/darmklachten
• Drang naar koolhydraten, ofwel suikers
• PMS
• Depressie
• Haaruitval
• Aankomen of juist afvallen
• Anorexia
• Laag libido
• Lage lichaamstemperatuur
• Weinig tot geen eetlust
• Hoofdpijn
• Snel infecties
• Misselijkheid

Bij een disbalans in je cortisol is het van belang dat je direct de touwtjes in handen neemt. Er is per direct een leefstijlinterventie nodig, want het is simpelweg onmogelijk om je met een cortisol disbalans goed te voelen. Ongeacht of je nu te veel of te weinig cortisol aanmaakt. Je kunt zelf direct aan de slag gaan met je voeding, je mindset en beweging. Bij voeding is het belangrijk om voor eerlijke, onbewerkte voeding te kiezen. Kies je te vaak voor junkfood en pakjes en zakjes bezorg je je lichaam alleen nog maar meer inwendige stress en dit is wat veel mensen niet weten. Hier komen we uitgebreid op terug in module 1 bij mijn gezonde kijk op voeding en in module 2 meer ontspanning. Ga lekker wandelen in de buitenlucht, of ga naar de sportschool. Let er hierbij wel op dat je jezelf niet uitput. Er zijn ook supplementen die je kunnen ondersteunen bij een disbalans, je kunt dan denken aan bijvoorbeeld Rodiola.

T3 en T4

Bij de mens is de schildklier een vlindervormige klier gelegen aan de voorzijde van de hals , voor het strottenhoofd, tegen de luchtpijp aan.

Laten we beginnen met wat is de functie van T3 en T4 en wanneer wordt het aangemaakt?

De schildklier produceert schildklierhormonen uit jodium en tyrosine. Het meest bekende schildklierhormoon is thyroxine oftewel T4. T4 wordt in de weefsels en lever omgezet naar T3. T3 is actiever dan T4, maar komt in mindere mate voor. Beide hormonen beïnvloeden stofwisselingsprocessen, ontwikkeling van het zenuwstelsel, mobilisatie en afbraak van vetten.

Het schildklierhormoon stimuleert de stofwisseling en de groei.

De aanmaak van T4 wordt geregeld door de hypothalamus en de hypofyse: TRH (thyreotropine vrijmakend hormoon, thyreotropin releasing hormone) wordt afgescheiden door de hypothalamus. De hypofyse wordt door TRH gestimuleerd om thyreoïdstimulerend hormoon (thyroid stimulating hormone, TSH) af te geven. De schildklier wordt door TSH gestimuleerd om T4 en T3 te maken en af te geven. In de weefsels en lever wordt T4 omgezet naar T3. 

De hypothalamus registreert de concentratie T4 in het bloed. Hoe hoger deze concentratie, des te minder TRH de hypothalamus afscheidt. Hierdoor wordt er dus ook minder TSH en T4 afgescheiden. Ook remmen T4 en T3 de afgifte van TSH. Je leest al dat dit een zeer complex systeem is. In dit proces kan al snel een onbalans ontstaan. 

Waar gaat het mis?

De meest voorkomende aandoeningen zijn de te snel werkende schildklier bijvoorbeeld veroorzaakt door de ziekte van graves, te traag werkende schildklier, waardoor respectievelijk een teveel of een tekort aan schildklierhormoon ontstaat.  Ook dit is weer een heel complex verhaal, er zijn veel oorzaken waardoor het proces verstoord kan raken.

o.a problemen met de hypothalamus of de hypofyse, medicatie zoals Lithium , pilgebruik of cholesterolremmers, te weinig calorie-inname, belasting van zware metalen, tekort aan eiwitinname waardoor een tekort aan L-tyrosine ontstaan, tekort aan jodium inname, leverproblemen,  langdurige stress ( stress kan van alles zijn, zoals te veel suiker of toxische stoffen, maar ook het activeren van het immuunsysteem is een vorm van stress. Alles de stress aanhoudt en het lichaam ervaart het als overlevingsstress kun je vervolgens een auto-immuunziekte van de schildklier ontwikkelen), zwangerschap, suikerziekte, erfelijke aanleg of veelvuldige ontstekingen in het lichaam.

Klachten bij een te trage schildklier

Een niet goed werkende schildklier geeft zowel lichamelijke als psychische klachten. De hier vermelde klachten bij een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) hoeven niet allemaal en niet tegelijk voor te komen. Veel klachten komen ook voor bij andere aandoeningen. Daarom is het niet mogelijk een diagnose te stellen louter op basis van de klachten. Alleen een bloedonderzoek geeft aan of de schildklier de oorzaak is van deze klachten.

Lichamelijke klachten

• Vermoeidheid
• Kouwelijkheid
• Droge, koude, bleekgele huid
• Traagheid in denken en handelen
• Langzame spraak
• Geheugenverlies (concentratiestoornissen)
• Psychische klachten zoals depressiviteit en apathie
• Myxoedeem (verdikte huid waarin je geen ‘putjes’ kan drukken, bijvoorbeeld rond de ogen en op de onderbenen)
• Spierzwakte
• Spierpijn en stijfheid, met name in armen, benen en heupen
• Gewrichtspijn
• Carpale tunnelsyndroom: tintelingen in de handen
• Hartklachten
• Bros en uitvallend haar
• Breekbare, brosse nagels
• Wenkbrauwuitval
• Gewichtstoename
• Kortademigheid (oppervlakkige ademhaling), benauwdheid
• Hese, krakende stem
• Verstopping
• Doofheid
• Tinnitus
• Oogklachten
• Heftige menstruaties

Psychosociale klachten

• Depressiviteit
• Emotionele labiliteit
• Concentratie- en geheugenverlies
• Nervositeit
• Vermoeidheid
• Gevoel van uitputting
• ‘Burn-out’
• Angst, argwaan
• Agressie
• Laag zelfvertrouwen
• Psychische belasting

Klachten bij een te snel werkende schildklier

Bij te veel schildklierhormoon in het lichaam (hyperthyreoïdie) komt de stofwisseling in een hogere versnelling. Omdat schildklierhormonen een rol spelen bij de stofwisseling van alle cellen in ons lichaam kunnen heel diverse klachten voorkomen. Mocht je vermoeden dat je een snel werkende schildklier hebt dan zal je over het algemeen een aantal van onderstaande symptomen vertonen. Hyperthyreoïdie gaat ook vaak gepaard met een zwelling van de schildklier (struma), maar dit hoeft niet.

Van overactief naar moe en uitgeput

Omdat bij hyperthyreoïdie de stofwisseling in een hogere versnelling komt, hebben sommige mensen in het begin veel energie. Maar in de loop van het ziekteproces raakt het lichaam uitgeput en is vermoeidheid een veel gehoorde klacht.

Veel klachten komen ook voor bij andere aandoeningen. Nogmaals alleen een bloedonderzoek geeft aan of de schildklier de oorzaak is van deze klachten.

Lichamelijke klachten

• Gewichtsverlies (hoeft niet altijd)
• Verhoogde eetlust
• Niet kunnen aankomen
• Het erg warm hebben
• Transpireren
• Verhoogde hartslag
• Onregelmatige hartslag
• Hartritmestoornissen
• Hartkramp in rust
• Diarree (niet constant)
• Zachte kleverige ontlasting
• Bevende handen (tremor)
• Inwendig ‘trillerig’ gevoel
• Slapte
• Klamme huid
• Onrustig bewegen
• Struma in de hals
• Onrustig slapen
• Niet in slaap kunnen vallen
• Spierzwakte in armen en benen
• Kortademig na inspanning
• Menstruatie wordt minder
• Miskramen, onvruchtbaarheid
• Haaruitval
• Afbrokkelende nagels
• Neiging tot hard werken
• Erg moe tot uitgeput zijn
• Gevoelig voor geluid
• ‘Bollende’ ogen
• Starende ‘schrikachtige’ ogen (ook als er geen echte oogziekte is, komt door de spierspanning)
• Rode geïrriteerde ogen ‘allergie’ (beginnende oogziekte)
• ‘Zandkorrels’ in ogen (beginnende oogziekte)

Psychosociale klachten

• Gejaagd gevoel
• Geïrriteerdheid
• Ongeduld
• Emotionele labiliteit
• Nerveus/Nervositeit
• Snel denken en praten
• Vermoeidheid
• Gevoel van uitputting
• Niet kunnen stoppen met werken
• ‘Burn-out’
• Angst, argwaan
• Agressie
• Laag zelfvertrouwen
• Psychische belasting

Kan ik hier van afkomen en wat kan ik er zelf aan doen?

Allereerst moet je natuurlijk zeker weten of je schildklierproblemen hebt dmv een bloedonderzoek bij je huisarts of therapeut. In sommige gevallen kun je er zelf nog iets aan doen en in sommige gevallen zullen reguliere medicatie nodig zijn.

Wel kun jezelf specifieke veranderingen in je leefstijl aanbrengen. Het hele online programma staat in het teken van deze voeding en leefstijl aanpassingen.

Meer beweging, regelmatige maaltijden op een vast moment, stress beperken en voldoende slapen en een goed dag- nachtritme hanteren. Bij een overactieve schildklier is yoga goed, bij een trage schildklier is conditietraining belangrijk.

Supplementen kunnen ondersteuning bieden, maar contacteer dan eerst je arts of therapeut.

Eet sojabonen, gierst en koolsoorten, ongeacht de staat van je schildklier werken deze middelen regulerend.

Vermijdt volkoren voedingsmiddelen, deze kunnen binden aan de T4 en zo de hoeveelheid ervan in het lichaamscirculatie verlagen.

Een behandeling van een osteopaat of een manueel therapeut om de spierspanning te verbeteren en het verbeteren van de zogeheten feedback reflexen aan de achterzijde van je halswervels, die de bloedvaten van en naar de schildklier kunnen hinderen.

Leptine

Leptine is ons verzadigingshormoon en daarom nauw betrokken bij de vetopslag in ons lichaam. Wanneer dit hormoon verstoord raakt heeft dat gevolgen voor je hongergevoelig en dus ook voor je gewicht. Je kunt hierdoor last krijgen van eetbuien en een continu onverzadigd gevoel.

Hoe werkt het leptine hormoon?

Zoals net al even kort besproken is leptine ons verzadigingshormoon. Daarnaast heeft dit hormoon een regulerende functie met betrekking tot onze stofwisseling en voortplanting. Dit hormoon wordt in de vetcellen zelf aangemaakt. Wanneer je genoeg hebt gegeten moet leptine een seintje aan de hersenen geven dat het lichaam genoeg voeding binnen heeft gekregen. Je snapt ‘m al, als er hier iets misgaat komt de boodschap niet meer aan. Het gevolg is dat je niet meer verzadigd raakt en dus denkt dat je de hele dag honger hebt: je bent resistent.

Leptineresistentie, wat houdt dit nu eigenlijk in? Heel makkelijk gezegd, je bent niet meer gevoelig voor leptine. Dit houdt in dat je lichaam niet meer het seintje krijgt dat je genoeg voeding tot je hebt genomen. Hierdoor blijf je achter met een onverzadigd gevoel en heb je het idee dat je de hele dag honger hebt. Met als resultaat dat je veel meer eet dan nodig is. En ja, dus ook die paar kilootjes extra. Zoals zonet al besproken wordt leptine aangemaakt in onze vetcellen. Op het moment dat jij overgewicht hebt, dus automatisch meer vetcellen, wordt er meer leptine aangemaakt. En als er een continu overschot van dit hormoon in je lichaam aanwezig is, wordt je lichaam een soort van ‘doof’ voor dit hormoon. Leptineresistentie gaat meestal hand in hand met insulineresistentie.

Insulineresistentie en leptineresistentie

De oorzaak ligt dus meestal in de voeding. Insuline is een belangrijke oorzaak wanneer je resistent bent voor leptine. Insuline onderdrukt leptine namelijk. Wanneer er sprake is van insulineresistentie wordt het hormoon onderdrukt. Je blijft hierdoor hongerig met als gevolg overeten en het steeds zwaarder worden. Ook laaggradige ontstekingen in het vetweefsel kunnen een oorzaak voor leptineresistentie zijn. Hierdoor kan het hormoon zijn boodschap niet meer goed afgeven.

Kan ik hiervan afkomen?

Leptine ongevoeligheid is een vervelende vicieuze cirkel. Door overeten heb je overgewicht, hierdoor maak je meer leptine aan, je wordt leptineresistent, hierdoor blijf je honger hebben, je eet te veel en blijft op deze manier aankomen. Een gebed zonder einde als je het zo hoort. Gelukkig zijn er een aantal stappen die we kunnen doorlopen om wel weer gevoelig voor leptine te worden. De oplossing ligt voornamelijk in je voeding.  Hier komen we in Module 1 bij mijn kijk op gezonde voeding op terug.

Oestrogeen

Waarschijnlijk ken jij oestrogeen als een seks hormoon. Dit hormoon speelt inderdaad een grote rol bij onder andere onze vrouwelijkheid, libido en vruchtbaarheid. Onderschat echter niet dat het vrouwelijke hormoon ook bij zeker 300 andere processen in het lichaam een grote rol speelt. Processen die helemaal niets met voortplanting te maken hebben.

Wat is oestrogeen?

Oestrogeen is een hormoon dat betrokken is bij veel processen in ons lichaam. Dit is eigenlijk een verzamelnaam, want er worden verschillende vormen van oestrogeen op verschillende momenten in ons leven aangemaakt:

• 17B-oestradiol. Deze is vooral overheersend in onze vruchtbare periode. Deze vorm wordt aangemaakt in de eierstokken en neemt af bij menopauze, dit is vaak een aanleiding voor problemen in die periode.
• Oestron. Deze komt vooral voor na de menopauze en bij overgewicht, deze wordt dan ook aangemaakt in vetweefsel.
• Oestriol. Vooral aanwezig tijdens een zwangerschap. Deze wordt wel aangemaakt vanuit 17B-oestradiol.

De functie van oestrogenen in ons lichaam is opbouwend en herstellend bij schade. Het is een celgroei bevorderend hormoon en doet dit o.a. in de volgende weefsels: botten, slijmvliezen, bindweefsel, zenuwstelsel, hersenen, hart, darmen, ogen, borsten en gewrichten. Oestrogeen kan worden aangemaakt in de bijnieren, eierstokken, het vetweefsel of de placenta (tijdens zwangerschap).

Oestrogeen werkt in de vruchtbare periode samen met progesteron, er moet een goede balans zijn tussen deze twee hormonen om alle processen goed te laten verlopen. Hierbij is oestrogeen dominant in de eerste helft van de menstruatiecyclus en progesteron in de tweede helft. Oestrogeen wordt dan aangemaakt door follikels en zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies dikker wordt, zodat het de bevruchte eicel zich hier goed kan nestelen.

Functies nogmaals op een rijtje

• Stimuleert de ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken zoals de baarmoeder, genitaliën, borsten en heupen
• Het houdt de huid mooi stevig
• Bevordert de bloedcirculatie en zuurstoftoevoer in de hersenen
• Beschermt de botten (bevordert opbouw, remt afbraak)
• Draagt bij aan gezond libido
• Stimuleert de werking van serotonine (feel good stofje)
• Stimuleert weefselvernieuwing in de slijmvliezen en huid
• Verandert op het juiste moment de samenstelling van het baarmoedermondslijm, zodat eventuele innesteling plaats kan vinden

Dit hormoon wordt afgebroken in de lever. Het hormoon kan in de lever ook worden omgezet in verschillende soorten oestron, elk met hun eigen werking. In het kort:

• 2-OH oestron. Is oestrogeen, alleen met een zwakkere werking. Dit wordt als de gunstigste vorm gezien.
• 4-OH oestron. Deze heeft werking op de borstklieren en zorgt voor bijvoorbeeld de gevoelige borsten in de tweede helft van de cyclus. Deze is iets sterker dan 2-OH.
• 16-OH. Dit hormoon werkt het sterkste van de drie. Deze wordt vooral in grote hoeveelheden aangemaakt tijdens een zwangerschap.

Het is belangrijk dat 4-OH en dan met name 16-OH in balans zijn met 2-OH. Is dit niet het geval dan draagt dit bij aan oestrogeendominantie. Nadat deze oestron hormonen hun werking hebben gedaan verlaten ze ons lichaam via urine of ontlasting.

Oestrogeenbalans

It’s all about balance dames en heren. We willen die hormonen in balans houden om ons lekker fit te voelen. Dit geldt ook voor oestrogeen. Echter is het een feit dat onze huidige westerse levensstijl vaak leidt tot een disbalans bij dit hormoon. We gaan volledig in tegen hoe de natuur ons bedacht heeft. We staan nog voor het licht wordt op, gaan te laat en op onregelmatige tijdstippen naar bed en zitten tot laat achter de laptop, of anders te netflixen (lekker veel blauw licht). Je kent het nu onderhand wel.

Vooral dat laatste remt de aanmaak van melatonine, doordat ons lichaam constant denkt dat het zomer is. Wanneer ons hormoon melatonine laag is, blijft ons lichaam oestrogeen aanmaken. Melatonine onderdrukt oestrogeen namelijk. Dit kan resulteren in oestrogeendominantie.  Vervolgens gaan we nadat de zomer echt is aangebroken, na een hele winter lekker te hebben gecocoond, vol gas aan het afvallen en sporten om nog even snel een killerbody te creëren. Dit terwijl de zomer van nature juist bedoeld is om een beetje vet op te slaan, zodat we sterk de winter door komen. Maar dan voldoen we weer niet aan het schoonheidsideaal van vandaag de dag…. Tsja, wat zal ik ervan zeggen: Choose your battles.

Naast deze verstoringen in ons natuurlijke ritme zijn er ook nog een aantal andere factoren die kunnen zorgen voor een verhoging van ons oestrogeen hormoon:

• Veel blootstelling aan xeno-oestrogenen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de pil, make-up, schoonmaakmiddelen en plastic flessen waar we uit drinken.
• Meer androgenenproductie, dit is de voorloper van oestrogeen. De productie hiervan kan verhogen door stress, een leverziekte of hormoongevoelige tumoren.
• De omzetting van testosteron naar oestrogeen in het vetweefsel is verhoogd, dit kan gebeuren door bijvoorbeeld obesitas, leverziektes en overgewicht. Denk hierbij aan mannen met borstvorming, dit zijn mannen met overgewicht, waardoor meer oestrogeen wordt aangemaakt.

Belangrijke aanleiding disbalans

Een disbalans kan altijd optreden. Echter zijn er in een vrouwenleven een aantal cruciale momenten waarop de kans groter is dat er een disbalans optreedt:

• Rondom de eerste menstruatie
• Na een zwangerschap
• Perimenopauze, deze vindt gemiddeld plaats tussen de 40 en de 50 jaar
• Menopauze, gemiddeld vanaf 50 jaar
• Tijdens of na stressvolle periodes

Oestrogeendominantie (teveel oestrogeen)

Wanneer we het over te hoog oestrogeen hebben spreken we eigenlijk van oestrogeendominantie. Dit wil niet per se zeggen dat je nou superveel oestrogeen aanmaakt, maar juist dat de verhouding tussen progesteron en oestrogeen niet in balans is. Dus ten opzichte van progesteron wordt er meer oestrogeen aangemaakt. Dit kan zorgen voor een aantal vervelende klachten:

• Hoofdpijn
• Slaapproblemen
• Pijnlijke borsten
• Endometriose
• Cystevorming in de borsten
• Vleesbomen
• Hormonale migraine
• Verhoogde vetopslag benen en billen
• PMS
• Heftige menstruatie, met veel bloedverlies
• Angst en/of depressie
• Vaginale schimmelinfecties
• Snel aankomen
• Prikkelbaar

Oestrogeendominantie kan door verschillende oorzaken ontstaan. Denk aan: een tekort aan progesteron, afwijkend schildkliermetabolisme (waaronder hypothyreoïdie), te lage bijnieractiviteit (waaronder lage DHEA), medicijngebruik en ziektes, verstoringen en aandoeningen die het oestrogeenniveau of progesteronniveau beïnvloeden (bijvoorbeeld verstoorde hormoonafbraak in de lever).

Chronische stress wordt tevens gerelateerd aan oestrogeendominantie; chronische stress zorgt voor een teveel aan het hormoon cortisol in het lichaam, wat voor een toename van oestrogeen zorgt.

Pseudohormonen

Door toenemend gebruik van chemicaliën komt het lichaam steeds meer in contact met stoffen die invloed hebben op de hormoonhuishouding. Een voorbeeld hiervan zijn de xeno-oestrogenen ofwel pseudo-hormonen. Deze pseudo-hormonen hebben een oestrogeenachtige werking in het lichaam of blokkeren, verminderen of versterken de werking van de lichaamseigen hormonen en worden gezien als hormoon verstorende stoffen.

Wat zijn hormoon verstorende stoffen?

Hormoon verstorende stoffen, ofwel EDC’s (Endocrine Disrupting Chemicals) zijn stoffen die direct invloed hebben op je hormoonhuishouding. Zij veranderen functies van het hormonale stelsel en hebben zo een negatieve invloed op onze gezondheid (en die van onze toekomstige baby’s). Het gaat hierbij om synthetische stoffen die wij moeilijk af kunnen breken. En wat gebeurt er als wij stoffen niet goed af kunnen breken? Die worden opgeslagen. En dan met name in onze vetrijke weefsels, zoals borsten, hersenen, buikvet, of het vet rondom onze organen. Je krijgt deze stoffen binnen via ons voedsel, water, maar ook in mindere maten via de lucht en huid. Er zijn periode waarin je meer vatbaar bent voor deze stoffen, bijvoorbeeld als baby in moeders buik, als heel jong kind, of als puber. Maar dat neemt niet weg dat je ook in alle andere periodes van je leven wordt beïnvloed door deze stoffen. Dan denk je vast ja het zal wel, maar deze stoffen die je niet hoort en ziet máár wel degelijk binnenkrijgt kunnen echt een heel groot effect op je gezondheid hebben. En het is eigenlijk bizar dat hier nog zo weinig over gesproken wordt.

De invloed van EDC’s

Deze stoffen hebben een negatief effect hebben op onze hormoonhuishouding. En dus weer een extra belasting op ons systeem zijn. En dat naast alle externe belastingen die wij al moeten verwerken. Denk aan stress, slechte voeding, slecht werkende darmen etc. Maar wist je dat deze hormoon verstorende stoffen ook echt verstrekkende gevolgen kunnen hebben? Door interne vervuiling en opstapeling van deze stoffen komen er allemaal ontstekingsreacties op gang. Verschillende studies laten zien dat deze EDC’s worden geassocieerd met cyclusklachten, endometriose, vruchtbaarheidsproblemen en PCOS. Maar deze stoffen worden ook geassocieerd met bepaalde kankers, schildklierproblemen, autistische stoornissen, adhd, het metabolisme, darmproblemen, diabetes type 2, prostaatproblemen en foetale groei. Best een belangrijk dingetje dus wel die hormoon verstorende stoffen.

Waar zitten die hormoon verstorende stoffen dan in?

Je zou eigenlijk beter kunnen vragen: Waar zitten deze stoffen niet in? Ik ga het je vertellen:

• Plastic
• E-nummers
• Voorverpakte voeding
• Verzorgingsproducten
• Luchtverfrissers
• Flesjes (fris)
• Blik
• Coatings
• Voedseldoosjes en verpakkingen
• Geneesmiddelen
• Papierproducten
• Verpakkingen
• Wasmiddel
• Schoonmaakmiddel
• Make-up
• Haarproducten
• Crèmes
• Deodorant
• Speelgoed
• Kleding
• Sigarettenrook
• Uitlaatgassen
• Vaccins
• Beddengoed
• Luchtverfrissers
• Geurkaarsen
• Anti-aanbak laag
• Kartonnen en plastic drinkbekers
• Kunstmest
• Vis (uit vervuilde zee)
• Lucht

Ik begrijp dat je na het lezen van bovenstaande lijst een beetje moedeloos bent geworden. Maar geen zorgen, ik help je op weg om deze stoffen te vermijden en je oestrogeen te verlagen. Het is natuurlijk niet geheel te voorkomen dat je deze stoffen binnenkrijgt. En heus, als jij lief bent voor je lichaam en er goed voor zorgt kan het echt wel wat hebben. Maar je kunt natuurlijk wel proberen deze stoffen zoveel mogelijk te vermijden om de schade te beperken.

Verlagen van je oestrogeen

Er zijn een aantal maatregelen die we kunnen treffen om je oestrogeen te verlagen.

1. Voeding: eet conform de richtlijnen van het programma voel je gezonder en zelfverzekerder in 8 weken. Hiermee hou je je hormonen zo goed mogelijk in balans. Eet zoveel mogelijk biologisch. Kies voor producten uit glas in plaats van blik of pakken. Drink geen water uit plastic flessen. Verwarm niets in de magnetron maar zeker niet in een plastic bakje. Eten van kruisbloemige groenten (bloemkool, broccoli, waterkers, spruitjes, boerenkool en soortgelijke bladgroenten).
2. Bak in pannen zonder anti-aanbak laag, dus bijvoorbeeld keramische of gietijzeren pannen
3. Huishoudelijke producten: gebruik zoveel mogelijk natuurlijke, milieuvriendelijke producten. Deze zijn doorgaans ook vriendelijk voor jou. Denk ook aan luchtverfrissers, wasmiddelen. Of leer schoonmaken zoals onze oma’s deden: met citroen, azijn, zuiveringszout, uien enz. Met een paar druppeltjes etherische olie erbij ruikt het heerlijk.
4. Verzorgingsproducten en cosmetica: vermijd alles wat niet nadrukkelijk biologisch is. Verdiep je erin. Er zijn geweldig goede producten op de markt in allerlei prijsklassen die wél natuurlijk zijn. Gebruik tandpasta zonder fluor. Denk ook aan deodoranten, shampoos, zeep ed. Ik hanteer altijd de regel, als je het niet kunt eten, moet jet het ook niet op je lichaam willen smeren.
5. Afvallen, we denken dat we gezond worden door af te vallen. De waarheid is dat je eerst gezond moet worden voordat je kunt afvallen! Zet stapjes op bovengenoemde drie gebieden. Het kan zijn dat je dan al langzaam begint af te vallen als je te zwaar zou zijn. Drink voldoende water en/of kruidenthee en gebruik voldoende vezels.
6. Zoek een hormoonvriendelijker alternatief voor de “pil” als voorbehoedsmiddel.
7. Blijf vooral ook bewegen: door middel van bewegen en zuurstof voer je afvalstoffen af, hou je je stofwisseling in actie én je hormonen in balans.
8. Verminderen van stress.
9. Doe zo nu een dan een detox.

Progesteron

Progesteron is een belangrijk vrouwelijk hormoon dat een grote rol speelt in je menstruatiecyclus, maar ook bij zwangerschap. Onmisbaar dus voor onze eigenlijke bestaansreden: voortplanting. Toch heerst er nog veel onbekendheid over hormonen en het belang hiervan, zo ook over progesteron. Ik neem je ook mee in de wereld van dit hormoon.

Wat is het en welke functies heeft dit hormoon?

Progesteron is een hormoon dat een grote rol speelt bij de menstruatiecyclus en vervolgens tijdens de zwangerschap. Dit hormoon wordt aangemaakt in onze bijnieren, brein en eierstokken. Waar oestrogeen in de eerste helft van je cyclus dominant is, neemt progesteron dit in de tweede helft over. Dat gebeurt na de eisprong. Oestrogeen zorgt voor groei, progesteron stabiliseert en verfijnt deze. Het is dus een continu samenspel tussen deze twee. Wanneer een disbalans is, wordt er vaak gesproken van oestrogeendominantie. Dat wil zeggen dat er meer oestrogeen is ten opzichte van het progesteron. Een teveel aan dit hormoon bestaat eigenlijk niet.

De functies van progesteron

Dit belangrijke hormoon voor vrouwen heeft verschillende functies in ons lichaam:

• Zorgt ervoor dat baarmoederslijmvlies zicht voorbereidt voor de innesteling van een eitje. Progesteron is in het eerste gedeelte van de zwangerschap dan ook mega-belangrijk om de zwangerschap in stand te kunnen houden. Bij een tekort is dit niet mogelijk en zal de zwangerschap worden afgebroken.
• Progesteron zorgt ook voor verslapping van het spierweefsel, ook dit is weer belangrijk tijdens zwangerschap.
• Draagt bij aan goede slaap.
• Onderdrukt tijdens zwangerschap licht de schildklier, zodat moeder genoeg reserves heeft voor tijdens de borstvoeding.
• Verhoogt de lichaamstemperatuur.
• Zorgt maandelijks voor atoptose vrouw (celdoding).

Tekort

Er is nooit sprake van een overproductie van progesteron, wat we bij oestrogeen bijvoorbeeld wel zien. Er kan wel meer progesteron dan oestrogeen aanwezig zijn, dan spreken we van progesterondominantie. Daarnaast kan het natuurlijk zo zijn dat je tekort produceert. Dit kan nadelige effecten hebben, bijvoorbeeld op je vruchtbaarheid. Er zijn meerder klachten die zich kunnen voordoen aan de hand van een tekort:

• Vroege miskraam
• Onvruchtbaarheid
• Angst
• Cyclische hoofdpijnen
• PMS
• Kortere menstruatie dan 4 dagen
• Niet stressbestendig zijn
• Pijnlijke borsten
• Aankomen zonder aanwijsbare reden
• Paniekaanvallen
• Vocht vasthouden

Zwangerschap

Eerder benoemde ik al even dat het hormoon een cruciale factor speelt bij zwangerschap. In de eerste helft van je menstruatiecyclus is oestrogeen dominant. Wanneer de LH-piek is geweest en er een ovulatie heeft plaatsgevonden, blijft het gele lichaam achter in de eileider. Deze blijft onder invloed van HCG progesteron produceren. Er moet dus een ovulatie plaatsvinden om in de tweede helft van de cyclus dit hormoon te kunnen produceren. Progesteron zorgt ervoor dat de cellen in de baarmoederwand goed blijven doorrijpen, zodat de bevruchte eicel zich daar lekker kan nestelen. Bij een tekort aan aan dit hormoon zal een zwangerschap geen standhouden.

Progesteron verhogen

Er zijn verschillende manieren om je progesteron te verhogen. Het is natuurlijk het beste om dit op een zo natuurlijk mogelijke manier te proberen. Zowel met gezonde voeding als met een aantal vitaminen die belangrijk zijn voor de aanmaak van dit hormoon. Zink, B6, magnesium en vitamine C zijn hier voorbeelden van. Heb je een zwangerschapswens dan kun je een zwangerschapssupplement nemen, deze bevatten in de meeste gevallen al deze elementen.

Testosteron

Testosteron is een hormoon dat zowel bij mannen als bij vrouwen voorkomt. Mannen hebben ongeveer 10 keer zoveel testosteron als vrouwen. Vrouwen maken het grootste gedeelte in de eierstokken aan en mannen in de testikels. Bij beide wordt testosteron daarnaast ook nog in de bijnieren aangemaakt. Het mannelijk geslachtshormoon is onder andere verantwoordelijk voor geslachtskenmerken en spieropbouw.

Functie testosteron

Testosteron heeft verschillende functies in ons lichaam. Waar sommige hormonen een afbrekende functie hebben in ons lichaam, heeft dit hormoon vooral een opbouwende functie. Het is vooral een mannelijk hormoon, maar vergis je niet, ook vrouwen maken testosteron aan. Het is een hormoon dat wordt gelinkt aan ons libido, competitieve drang, spieropbouw en zelfvertrouwen. Testosteron heeft de volgende functies in ons lichaam:

• Stimuleert het libido
• Spieropbouw
• Helpt bij een gezonde werking van het hart
• Werkt opkwikkend op het humeur

Symptomen teveel mannelijk geslachtshormoon

Je kunt je voorstellen dat er bij een hoog testosteron gehalte veel opbouw in het lichaam plaats vindt. Zo zijn mensen die van nature over meer van dit hormoon beschikken vaak langer, slanker en gespierder. Denk hierbij aan vrouwen met veel mannelijke kenmerken. Deze vrouwen hebben een hoger testosterongehalte dan de gemiddelde vrouw. We zijn ook allemaal bekend met de echte rokkenjagers; dit zijn vaak mánnen met een hoog testosterongehalte. Een te hoog gehalte kan echter wel vervelende klachten met zich meebrengen:

• Vette huid
• Acne
• Verhoogd libido
• Rusteloosheid
• Onvruchtbaarheid
• PCOS
• Veel haargroei
• Agressie
• Insulineresistentie
• Spierspasmen
• Onderbroken slaap
• Hoge bloeddruk
• Pijn bij ovulatie

Testosteron tekort

Nu we weten dat dit hormoon opbouwend is, is het logische gevolg van te weinig testosteron dat al die opbouwende functies wegvallen. Wanneer je lichaam te kort aanmaakt kun je dat bijvoorbeeld terugzien in je spiermassa, of je hebt last van een laag libido. Een laag testosterongehalte kun je herkennen aan de volgende symptomen:

• Spierzwakte
• Depressie
• Vermoeidheid
• Laag libido
• Vaginale droogheid
• Onvruchtbaarheid
• Mentale problemen
• Dementie
• Geheugenproblemen
• Botontkalking

Mannen en het mannelijk geslachtshormoon

Eerder besproken we al even dat testosteron meer een mannelijk hormoon is. Bij hen wordt het mannelijk geslachtshormoon vooral in de testikels aangemaakt. Ook in de bijnieren, maar dan hebben we het maar over zo’n 10%. De aanmaak begint al in de baarmoeder. Al acht weken na conceptie worden jongetjes in testosteron ‘gemarineerd’, met een piek tussen de 18^een de 24^e zwangerschapsweek. Het gehalte is dan zelfs net zo hoog als die van een volwassen man. Gelukkig neemt deze hierna weer af. Bij een half jaar daalt dit weer, om pas in de puberteit weer terug te keren.

In de baarmoeder

Iedere man komt bloot te staan aan een ander gehalte testosteron in de baarmoeder. Dit wordt ook wel priming genoemd. Afhankelijk van dit gehalte zijn mannen later in hun leven in meer of mindere mate gevoelig voor testosteron. Hoe meer zij hiervan in de baarmoeder hebben gehad, hoe gevoeliger zij hier later voor zullen zijn. Dit is ook waar het jongensachtige gedrag al ontstaat. Vaak wordt gedacht dat met auto’s spelen door de omgeving wordt opgelegd, maar dit gebeurt dus eigenlijk al in de baarmoeder. Fun fact: mensen die in de baarmoeder bloot hebben gestaan aan een hoog testosterongehalte hebben aan hun rechterhand een langere ringvinger dan wijsvinger. Hoe groter het verschil hier, hoe hoger het testosterongehalte. En hoe zit dit bij jou? Je hebt het vast direct gecontroleerd. Misschien verklaard het veel voor je.

De invloed van dit hormoon op het gedrag

Testosteron is van grote invloed op het gedrag. Vooral bij mannen. Omdat wij vrouwen eigenlijk maar een heel klein percentage hebben, hebben wij hier minder last van. Mannen daarentegen kunnen werkelijk bezeten worden door testosteron. Na jaren stil te hebben gelegen, wordt de aanmaak in de pubertijd ineens weer gestimuleerd. Deze schommelingen maken ook dat puberjongens vaak ontregeld kunnen raken en bijvoorbeeld minder goed presteren op school. Testosteron zorgt voor dominanter, agressiever, risicovoller en seks gedreven gedrag. Dit kun je  soms terug zien in de grote verschillen tussen mannen en vrouwen. Het hormoon heeft invloed op bepaalde hersengebieden, met als gevolg dat mannen bijvoorbeeld vaak veel meer ruimtelijk inzicht hebben. Voor mannen kan een laag testosterongehalte ook negatieve effecten hebben op hun welbevinden. Zij ervaren dan minder energie en kunnen depressief en angstig worden.

De invloed van testosteron op vrouwen

Wij vrouwen hebben een tien keer zo laag testosterongehalte als mannen. Daarom heeft het bij ons in veel mindere mate invloed op ons gedrag. Wel heeft het enige invloed op onze zin in seks. We zien namelijk hoe meer testosteron wordt aangemaakt rond de ovulatie. Vrouwen hebben dan vaak ook meer zin in seks, evolutionair gezien nogal logisch, want dit is het moment dat we bevrucht moeten worden. Testosteron heeft hier echter maar een bijrolletje, want bij ons vrouwen draait het natuurlijk vooral om progesteron en oestrogeen. Vrouwen met PCOS hebben veel meer van dit mannelijke hormoon dan vrouwen die dit niet hebben. Hierdoor kunnen zij bijvoorbeeld last van overbeharing en acne hebben.

Verhogen van testosteron

Je kijkt tegenwoordig je ogen uit, jonge jongens die eruitzien als ware kleerkasten. Hoe is het mogelijk dat zij in zo’n korte tijd zo breed worden? Juist, dat is eigenlijk niet mogelijk. Wat we deze tijd vaak zien is dat zij door toediening van onnatuurlijke hormonen binnen no-time maatje kleerkast hebben bereikt. Niet wetende dat hier echt gevaren aan hangen! Denk hierbij aan verstoring van de eigen aanmaak van testosteron (onvruchtbaarheid), acne en overbeharing. Niet zo’n goed idee dus. Wel zijn er een aantal dingen die je zelf kunt doen om dit hormoon op een natuurlijke manier te boosten:

1. Krachttraining, dit stimuleert namelijk de testosteronaanmaak.
2. Goed eten, wanneer je tekort voeding binnenkrijgt daalt de aanmaak van dit hormoon. Je lichaam gaat namelijk eerst in standje ‘overleven’.
3. Vermijd stress, want cortisol onderdrukt testosteron.
4. Vermijd roken en alcohol, ook deze onderdrukken de aanmaak van het hormoon.

Voor vrouwen die kampen met een te hoog testosteron en daardoor PCOS hebben ontwikkeld, zijn er ook een paar dingen die je eerste zelf kan doen:

1. De nadruk ligt op gewichtsmanagement en een gezond gevarieerd eetpatroon. Aanpassingen in voeding en leefstijl verhogen de vruchtbaarheidskans en verminderen het risico op gezondheidsproblemen op de lange termijn. Het verlagen van het insulinegehalte en het verbeteren van de insulinegevoeligheid is daarom de eerste stap die genomen moet worden. Dit kan door middel van voeding, beweging en eventueel afvallen, alle deze onderwerpen komen aanbod in mijn programma.
2. Een eiwitrijk eten met weinig koolhydraten heeft een positief effect op gewichtsverlies en verbetert de metabole- en reproductieve disfunctie bij PCOS.
3. Beperkt het eten van gluten.
4. Omega-3 geeft vrouwen met PCOS diverse gezondheidsvoordelen, zoals een afname van hyperinsulinemie, triglyceriden, leververvetting, androgenen, BMI, ontsteking en depressie. Tevens zijn omega-3 vetzuren belangrijk bij de vorming van prostaglandines die nodig zijn voor de productie van hormonen . Om die reden is het voor patiënten met PCOS belangrijk om dagelijks voldoende omega-3 vetzuren binnen te krijgen, enerzijds via de voeding anderzijds via suppletie.
5. Micronutriënten, zoals vitaminen, mineralen en spoorelementen, zijn betrokken bij veel processen in het lichaam en zijn onmisbaar voor een goede gezondheid. Denk aan B12, foliumzuur en B 6. Maar ook vit D verbetert de ovulatie en de bevruchting.
6. Mineralen zink en magnesium zijn ook erg belangrijk.

Maar ga nu niet direct aan de supplementen (punt 5 en 6), start met gezonde voeding zoals in de menu’s voorkomen en laat dan kijken of je tekorten aan deze vitamines hebt door bijv de EMB bloedtest te doen. Laat je goed informeren bij een arts of therapeut. Supplementen kunnen bepaalde symptomen van PCOS verminderen, maar ze mogen niet als vervanging dienen van een gevarieerd natuurlijk eetpatroon en een gezonde leefstijl.